[Món Ăn Giải Thoát] - Bài 5: HỘ TRÌ CÁC CĂN

Chế ngự sáu căn là pháp phòng hộ sáu căn. Chúng ta lưu ý, “chế ngự” chớ không phải là cách ly. Chế ngự là khi chúng ta nhìn, nghe, nói, ngửi, xúc chạm, suy tư mà khởi lên những khổ đau thì chúng ta dẫn tâm về các sự thật để xả, đó là pháp như lý tác ý, chánh niệm tỉnh giác.

“Khi mắt thấy sắc, vị ấy không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng. Những nguyên nhân gì, vì con mắt không được chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, các ác, bất thiện pháp khởi lên, vị ấy tự chế ngự các nguyên nhân ấy, hộ trì con mắt, thực hành sự hộ trì con mắt.

Khi tai nghe tiếng... mũi ngửi hương... lưỡi nếm vị... thân cảm xúc... ý nhận thức các pháp, vị ấy không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng, những nguyên nhân gì, vì ý căn không được chế ngự, khiến tham ái, ưu bi, các ác bất thiện pháp khởi lên, vị ấy chế ngự nguyên nhân ấy, hộ trì ý căn, thực hành sự hộ trì ý căn. Vị ấy thành tựu Thánh hộ trì các căn này nội tâm hưởng lạc thọ không uế nhiễm.”

(Kinh Không Gì Chuyển Hướng – Trung Bộ Kinh)

Hộ trì các căn thì chúng ta mới có sự an vui, khi các căn không có sự hộ trì sẽ có khổ đau ngay hiện tại. Hộ trì các căn là giữ cho tâm chúng ta bình an, thanh thản trước những diễn tiến nhân quả xảy ra với chính mình, các duyên bên ngoài tác động vào tâm chúng ta mà tâm không dao động, nếu nó có dao động thì chúng ta phải dẫn tâm về các sự thật để hộ trì lại, giữ lại sự bình an ban đầu.

Chúng ta tu tập chỉ có xử lý công việc ở hai bên: đối nội và đối ngoại.

Đối ngoại là sáu trần, chính là trên pháp quán pháp để khắc phục tham ưu của Tứ niệm xứ.

Đối nội là sáu căn, sáu căn này nó cũng vô thường, và chúng ta cần có thái độ đúng với nó, để cho những biến đổi, hoại diệt của thân mà tâm không động, đó là hằng ngày quán tử thi, quán vô thường, vô ngã, bất tịnh để đoạn trừ thân kiến. Khi thân kiến đoạn trừ (nghĩa là không còn chấp thân) thì danh sắc đoạn trừ, và thế giới mười hai nhân duyên bị bẻ gãy, khi này chúng ta mới có tâm thanh thản, an lạc. Khi thân kiến chưa đoạn trừ thì thế giới mười hai nhân duyên chưa sụp đổ, chúng ta vẫn còn ở trên nhân duyên khổ.

Khi thân kiến, nghi, giới cấm thủ đoạn trừ thì pháp phòng hộ sáu căn là pháp thiết thực hiện tại, hộ trì chân lý, giữ tâm thanh thản an lạc.

“Chánh Niệm Tỉnh Giác được viên mãn, thời làm viên mãn Các Căn Được Chế Ngự”: khi sáu căn tiếp xúc sáu trần, tâm chúng ta khởi lên điều gì, chúng ta chánh niệm tỉnh giác nhận ra và dùng như lý tác ý quét xả thì ngay đó hộ trì tâm, an trú tâm thanh thản trở lại.

“Lại nữa, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo sống quán pháp trên các pháp đối với sáu nội ngoại xứ. Này các Tỷ-kheo, thế nào là Tỷ-kheo sống quán pháp trên các pháp đối với sáu nội ngoại xứ? Này các Tỷ-kheo, ở đây Tỷ-kheo tuệ tri con mắt và tuệ tri các sắc, do duyên hai pháp này, kiết sử sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy; và với kiết sử chưa sanh nay sanh khởi, vị ấy tuệ tri như vậy; và với kiết sử đã sanh nay được đoạn diệt, vị ấy tuệ tri như vậy; và với kiết sử đã được đoạn diệt, tương lai không sanh khởi nữa, vị ấy tuệ tri như vậy. (Kinh Niệm Xứ - Trung Bộ Kinh)

(Trích từ: Món Ăn Giải Thoát - link download: https://drive.google.com/drive/folders/1wPjTWoZR5VcK3dfU5B-5jJKs5Z0Cl_Pl)